सुशीले भने ‘अरे त्यो रात…’

वद्रीनारायण बस्नेत, पूर्वमन्त्री  

(पूर्व प्रधानमन्त्री स्व.सुशील कोइराला सहपाटी)  

  मेरो भेट सुशील कोइरालासँग २०१७ साल पुसमा विराटनगरमा भएको हो । राजा महेन्द्रले ‘कू’ गरेर निर्वाचित सरकार अपदस्त गरी विपी कोइरलालाई जेल हालेपछि उनी आन्दोलको दौरान विराटनगर पुगेका थिए । तत्कालीन सरकार विरुद्धको आन्दोलन गर्न आएका उनलाई म लगायत विनोद अर्याल, राजेन्द्र गुप्ताले साथ दियौं ।
सधै जसो सुटबुट लगाएर बस्ने सुशीललाई ०१७ सालको सरकार भंग भएपछि बीपीले सुशीला भाउजूको हेरचाह र पार्टीको गतिविधिमा सक्रिय रहनु भनेपछि उनी सादगी भएर राजनीतिमा होमिए । सरल र निष्ठा उनको आदर्श हुन् ।
उनी विराटनगर आएपछि नेपाली कांग्रेसले राजालाई असहयोग गर्न भूमिगत गतिविधि सञ्चालन गर्ने निर्णय गर्यो । हामीले उनलाई साथ दियौं । कतिपय मान्छे उनको योगदानबारे बुझ्दै नबुझी कुरा गर्ने गर्छन् । उनी पार्टीका लागि कटिवद्ध र इमान्दार भएर काम गर्थे त्यसबेला हाम्रो काम भनेको विराटनगरको टेलिफोनको तार काट्ने, पार्टीको पर्चा पम्पलेट बाड्ने र राजालाई असहयोग पुग्ने खालका गतिविधि सञ्चालन गर्ने हुन्थ्यो । ‘हामी ‘टेररिष्ट’ मुभमेन्ट गर्दै थियौ । यही क्रममा २०१७ साल फागुनमा दुहवीको पुल जलाउने कार्यको नेतृत्व कोइरालाले गरेका थिए । विराटनगर आउजाउ गर्ने एकमात्र गाडी कुदने रोड थियो । विराटनगर इटहरी रोड । त्यसबेला सरकारी गाडी विराटनगर आउन नदिन कांग्रेसले दुहवी पुल जलाउने निर्णय ग¥यो । उक्त कार्य सुशीलको नेतृत्वमा विनोद र मैंले गरेको थियौं । ‘बेलुका सात बजे २ टीन मट्टितेल,सन्ठी र पराल गोरू गाडामा लोड गरेर लाग्यौ । बद्रीनारायण भन्छन् ‘‘पुल जलाउन अघि कताबाट जलाउने भन्दै एक पटक हेर्न खोलातर्फ झ¥यौ । खोला छेउमा आउदा बदेल चरे जस्तै आवाज आयो । मैले सुशील दालाई ब“देल चरे जस्तै आवाज आयो भने । कोइराला सर्तक भए । मस“ग सलाई थियो । बालेर हेर्दा पुलिस त्रिपाल टा“गेर सुतेका रहेछन् ।पुलिस देखेपछि सुशील दाले सलाई निभएर गो ब्याक’ गो ब्याक भन्दै मेरो पाखुरा समातेर तान्नु भयो ।’ दुहवीको बुढीखोलामा रहेको पुल जलाउने योजना असफल भएपछि हामी राति एक बजे विराटगर फर्कियौं ।
क्रान्तिकारी गतिविधि गर्दै गर्दा विराटनगरमा रहेको माल अड्डामा उनले बम हानेका थिए । सुरक्षा खतरापछि सुशील कोइराला बानरस तर्फ लागें । लामो समय हाम्रो भेट हुन पाएन । कोइराला अरू मानिससँँग नरिसाउने, सरल र सहयोगी स्वभावका थिए । पछिल्लो पटक उनी प्रधानमन्त्री भएका बेला विराटनगर आउनु भएको थियो । भेटघाट गर्दा मैले दुहवी घटना सम्झनु हुन्छ भनेर सोधेको थिए । उनले हल्का मुस्कुराउँदै भने‘अरे त्यो रात…’ दुहवी पुल जलाउदा घटना उनले सुनाए । मलाई निकै खुसी लाग्यो । आखिर जिन्दगी कति लामो छ ? एउटा ऐतिहासिक घडीमा ती योद्धासँग काम गर्न पाउदा गर्व महसुस हुन्छ । सुशीलको काम गर्ने हिम्मतलाई म सलाम गर्छु ।
२०३० सालमा ‘प्लेन हाइज्याक’ गरेपछि सुशीललाई हतियार किन्न पाकिस्तान पठाइयौ । प्लेन अपहरण गरेको पैसाले पाकिस्तानबाट हतियार ल्याउ“दा उनलाई वागा बोर्डरमा भारतीय प्रहारीले पक्राउ गर्यो । इन्डियन इन्टेलीजेन्स व्यूरोको सहयोगमा हतियार ल्याउदै गरेका शुशीललाई व्यूरोले नै समात्यो । उनलाई दुई बर्ष भन्दा बढी भारतको तिहाड जेलमा राखियो । ‘त्यतिबेला पाकिस्थानबाट पार्टीका लागि हतियार ल्याउन खोजेकोले पनि होला सायद भारतले उनी प्रधानमन्त्री हुँदा जति सहयोग गर्नुपर्ने गरेन्’ बस्नेत भन्छन् । तिहाड जेलमा उनीप्रति गरेको व्यवहारले गर्दा कोइराला पनि भारतसँग सधै असन्तुष्ट रहेको बस्नेतको बझाइछ । कोइराला पार्टीले दिएको जिम्मेवारी कुसलताकासाथ निर्वाह गर्ने इमान्दार थिए । कोइराला वितेको खबरले म निकै मर्माहक भए ।

(बस्नेतसँग न्युज-नेपालका बिराटनगर संवाददाता हरि अधिकारीले गरेको कुराकानीमा आधारिक) 

मेघाका बाबुको याचना

को भेटिएला मनकारी

दुवै हात गुमाएकी मेघा

हरि अधिकारी 

विराटनगर फाल्गुन –बन्दै गरेको घरको नक्सा पास हुदैन भनेपछि जेठानी र सासुरा  घरको छत हेर्न गएकी थिइन उनि । आफनै घरको छत हेर्न गएकी उनको जिवना नराम्रो घटना घट्यो । सामान्य अवस्थामा छत हेर्न गएकी उनि व्युझदा अस्पतालको बेडमा थिइन ।
गत पुस २५ गते जेठानी सर्मिला र सासु पार्वतीका साथ विराटनगर ११ की १८ बर्षिय मेघा कार्की बन्दै गरेको आफनो घर हेर्न गएकी थिइन । घरको छतमा पुगेपछि उनलाई अचानक हाई भोल्टेजको करेन्ट लाग्यो । ‘नगरपालिकाका कर्मचारीले हाइ भोल्टेज तार नजिकै रहेको भन्दै घर नक्सा पास गर्न मानेका थिएनन् । करेन्ट लागेर दुवै हात गुमाएकी मेघाले भनिन ‘ छत हेर्न गएका थियौ । होस आउदा अस्पतालमा थिए ।’
छतमा जादा अचानक उनले तार छोएपछि उनि छतमा नै ढलेकी थिइन् । करेन्ट लागेर ढलेपछि उनलाई न्युरो अस्पताल भर्ना गरियो । न्यूरोले उपचार गर्न नसक्ने भएपछि विपि कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान धरान लगिएको थियो । तर धरानमा जटिल केस भएको भन्दै उपचार सम्भव नभएपछि काठमाण्डौ टिचिङ हस्पिटलमा लगिएको थियो । करेन्ट लागेको दुई दिनपछि पुस २७ गते सोमवार अस्पतालले दुवै हात काम नलाग्नै भन्दै काटेर फ्यालिदिए ।
सामान्य परिवारकी उनको दुवै हात काटिए पछि अहिले उपचारमा समस्या भएको छ । ‘साढे तिन लाख खर्च भइसक्यो । बुबा पर्शुराम घिमिरेले भने ‘अझै कति खर्च लाग्ने हो टुङगो छैन् ।’ आर्थिक अभावका कारण छोरीको उपचार गर्न समस्या भएको उनले गुनासो छ । उनले भने ‘ १५ /१५ दिनमा काठमाण्डौ जानु पर्छ । खर्च छैन के गर्नु ।’
डिभिजन सहकारी कार्यालयका कार्यालय सहयोगी घिमिरे छोरीको उपचारकालागि सहयोगी हातहरु खोजी रहेका छन् । ‘ डाक्टरले एउटा हात जोडन सकिन्छ भनेका छन् । भावुक हुदै घिमिरेले भने ‘ पैसा छैन कहाबाट ल्याउनु ।’ छोरीको उपचार गर्न आर्थिक अभाव भएपछि सहयोग माग्दै हिडेको उनले बताए ।
हात जोडन सक्ने प्रविधी अमेरीका र जर्मनीमा भएपनि आफना लागि आकाशको फल आखा तरी मर भनेजस्तै भएको उनले गुनासो गरे ।
दुवै हात गुमाएकी मेघाको हेरचाह उनकी आमा पदमाले गर्दैछिन । खानपिन दिसापिसाव अरुले नै गराउनु पर्छ । आमा पदमाले छोरीको हेरचाहाकालागि गर्दै आएको काम नै छाडिन । मेघाकी आमा हाटखोलाको सतानिय एक उद्योगमा काम गर्छिन । छोरी अशक्त भएपछि काम छाडेर छोरीको हेरचाहमा लागेको उनले बताइन् । ‘ कतै चिलायो भनेपनि अरुले नै कन्याइदिनु पर्छ ,‘ उनले भनिन एउटा हात जोडन पाए कमसेकम केही आड त हुन्थ्यो ।’
गत फागुन १९ गते विवाह गरेर दिइएकी छोरीको दुवै हात गुमेपछि अहिले माइतमा नै राखेर उपचार गराई रहेको पर्शुरामले बताए । पर्शुरामलाई उपचार स“गै छोरीको भविष्यको चिन्ताले सताएको छ । भावुक हुदै उनले भने ‘ हामी छउनजेल त हेरचाह गर्छाै । त्यसपछि के हुन्छ । हात जोडन सके त केही सहज हुन्थ्यो होला ।’

सरस्वती पुजाको सुभकामना

ऋतुहरुमा उत्तम वसन्त ऋतु आजका दिन देखि प्रारम्भ भएको छ।
माघे शुक्ल पक्ष को पंचमी तिथि  अर्थात श्रीपंचमी (वसन्त पन्चमी)
आज संगीत, कला र विद्या की देवी सरस्वती पुजा अर्चना गरिंन्छ।
विद्याकीदेवी सरस्वतीले कृपा गरेर हाम्रो ,वचनमा सत्यता र ,वाणीमा मिठास छाओस  सुभकामना

जेलमा अभद्र व्यवहार गरिएपछि कोइराला भारतसँग सधै असन्तुष्ट थिए

हरि अधिकारी

विराटनगर,२९ माघ 2072: राजा महेन्द्रले पञ्चायती व्यवस्था भङ्ग गर्दै २०१७ साल पुस १ गते प्रजातन्त्रमाथि नै हस्तक्षेप गर्दै निरङकुशता लादे । त्यसबेलाका प्रधानमन्त्री बीपी कोइरालालाई जेल हालियो । बीपी प्रधानमन्त्री रहेका बेला तुलसी गिरी परराष्ट्रमन्त्री थिए । गिरीको स्वकीय सचिवको रूपमा कार्यरत सुशील कोइरालाको जीवनमा २०१७ साल पुस १ गतेको घटनाले धेरै परिवर्तन ल्यायो ।

बलिउडको हिरो बन्ने सोच बनाएर राजनीतिमा लागेका कोइराला १७ सालको घटनापछि सादगी जीवनमा फर्किएर पाटी र प्रजातान्त्रिक आन्दोलनकालागि कमिज सुरूवाल लगाएर निस्किए । सधै जसो सुटबुट लगाएर बस्ने सुशीललाई १७ सालको सरकार भंग भएपछि बीपीले सुशीला भाउजूको हेरचाह र पार्टीको गतिविधिमा सक्रीय रहनु भनेपछि उनी सादगी राजनीतिमा लागेको उनका निकटहरू बताउँछन् । कमिज सुरूवालमा राजनीतिमा निस्किएका उनी जीवनपर्यन्तसम्म त्यही पहिरनमा रहे ।

प्रजातान्त्रिक सरकारलाई राजा महेन्द्रले ढालेर बीपीलाई जेल हालेपछि सुशील कोइराला भूमिगत गतिविधि गर्न भन्दै विराटनगर आए । २०१७ साल पुसमा विराटनगर आएका उनको भेट बद्रीनारायण बस्नेत, बिनोद अर्याल, राजेन्द्र गुप्तालगायतसँग भयो । विराटनगरमा क्रान्तिकारी गतिविधी गर्ने पनि यिनै नेताहरु थिए । सुशील विराटनगर आएपछि कांग्रेसले राजालाई असहयोग गर्न भूमिगत गतिविधि गर्न थाल्यो । त्यसबेला उनीहरूको काम भनेको टेलिफोनको तार काट्ने पार्टीको पर्चा पम्पलेट बाँड्ने र राजालाई असहयोग गर्ने कार्य हुन्थ्यो ।

बद्रीनारायण बस्नेत

‘हामी टोररिष्ट मुभमेन्ट गर्दै थियौ । २०१७ सालको घटना सम्झँदै सुशीलका साथी बद्रीनारायणले बस्नेतले भने, ‘राति राति पर्चा पोस्टर टाँस्ने, टेलिफोनको लाइन काट्ने हाम्रो काम थियो ।’

२०१७ साल फागुनमा दुहवीको पुल जलाउने नेतृत्व कोइरालाले गरेका बस्नेत सम्झन्छन् । सुशील कोइरालासँग पुल जलाउन गएको सम्झना बस्नेतसँग अझै छ ।

विराटनगर आउजाउ गर्ने एकमात्र गाडी कुदने रोड थियो । विराटनगर इटहरी रोड । त्यसबेला सरकारी गाडी विराटनगर आउन नदिन कांग्रेसले दुहवी पुल जलाउने निर्णय गर्‍यो । दुहवी पुल जलाउने नेत्रित्व गरेका सुशील कोइरालालाई सघाउने विनोद अर्याल र बद्रीनारायण बस्नेत थिए ।

‘बेलुका सात बजे दुई टीन मट्टितेल, सन्ठी र पराल गोरू गाडामा लोड गरेर लाग्यौ । बद्रीनारायण भन्छन्, ‘पुल जलाउन अघि कताबाट जलाउने भन्दै एक पटक हेर्न खोलातर्फ झर्‍यौ । खोला छेउमा आउँदा बँदेल चरे जस्तै आवाज आयो । मैले सुशील दालाई बँदेल चरे जस्तै आवाज आयो भने । कोइराला सर्तक भए । मसँग सलाई थियो । बालेर हेर्दा पुलिस त्रिपाल टाँगेर सुतेका रहेछन् । पुलिस देखेपछि सुशील दाले सलाई निभएर ‘इनसेक्वइर, गो ब्याक गो ब्याक’ भन्दै मेरो पाखुरा समातेर तान्नु भयो ।’

दुहवीको बुढीखोलामा रहेको पुलभन्दा पश्चिमपट्टि काठको पुल थियो । काठको पुल जलाउने योजना असफल भएपछि राति एक बजे विराटनगर भाग्दै आइ पुगेको बद्री सम्झन्छन् ।

क्रान्तिकारी गतिविधि गर्दै गर्दा विराटनगरमा रहेको माल अड्डामा बम हानेपछि सुशील कोइराला बनारस गएको बद्री बताउँछन् ।

‘हाम्रो भेट ०१७ सालमा भएको थियो । बद्रीले भने, ‘सुशील कोइराला अरू मान्छे भन्दा फरक हुनु हुन्थ्यो ।’ कोइराला अरू मानिससँग नरिसाउने, सरल र सहयोगी स्वभावका रहेको बस्नेतको बुझाई छ । उनी भन्छन् ‘उहाँ खानपिनमा टिपटप स्वभावको हुनुहुन्थ्यो ।’

सुशील कोइरालाले पनि दुहवी घटना नबिर्सिएको बस्नेत बताउँछन । उनले भने, ‘प्रधानमन्त्री भएका बेला विराटनगर आउनु भएको थियो । भेटघाट गर्दा मैले दुहवी घटना याद छ भन्दा छ भन्नु भएको थियो ।’

सुशील कोइराला भारतसँग धेरै रिसाएको उनको बुझाई छ । २०३० सालको प्लेन हाइज्याक काण्डपछि सुशिल हतियार किन्न पाकिस्तान गएका थिए । प्लेन अपहरण गरेको पैसाले पाकिस्तानबाट हतियार ल्याउँदा कोइरालालाई बागाबोर्डरबाट भारतीय प्रहरीले पक्राउ गरेको थियो । इन्डियन इन्टेलीजेन्स व्यूरोको सहयोगमा हतियार ल्याउदै गरेका सुशीललाई व्यूरोले नै समातेर जेल हालेको बस्नेत बताउँछन् ।

बागाबोर्डरबाट पक्राउ परेका कोइरालालाई दुई बर्ष भन्दा बढी भारतको तिहाड जेलमा राखिएको थियो । कोइरालाले जेलमा आफुलाई अभद्र व्यवहार भएको सहकर्मीहरुलाई सुनाउने गर्थे । तिहाड जेलमा भएको व्यवहारले गर्दा कोइराला भारतसँग सधै असन्तुष्ट रहेको बस्नेत बताउँछन् । कोइराला पार्टीले दिएको जिम्मेवारी कुसलताकासाथ निर्वाह गर्ने इमान्दार थिए । बस्नेतले भन्छन्, ‘राजनीतिमा निष्ठावान थिए सुशील दा ।’

नेपाली राजनीतिको स्वरूपमा सादगी जीवनको एउटा नमूनाको अन्त्य भएका अर्का कांग्रेस पुराना नेता राजेन्द्र विरही बताउँछन् । सुशील कोइराला राजनीतिमा त्यागी, निष्ठावान र पदको लोभ नगर्ने नेता रहेको उनको बुझाइ छ ।

राजनीतिमा लागेका अधिकांशले काठमाडौंमा घर बनाएका छन् । बिरही भन्छन्, ‘ सुशील त प्रधानमन्त्री बन्दा डेराबाट नै गएका थिए । परलोक हुदापनि अर्कैको घरबाट भए ।’ कृष्णप्रसाद भट्टराई जस्तै सादगी विचारका सुशील रहेको उनको बुझाइ छ ।